کتاب‌شناسی شاهسون‌ها

نام و چکیده ای از کتاب‌های مربوط به شاهسون‌ها

---------------------------------------------------------------------------------------------------

مشخصات كتاب
نام: تاريخ فرهنگی ايل شاهسون بغدادی
موضوع: ايلات و عشاير - ايران
شاهسون بغدادی
پديدآورنده: عطاء‌الله حسنی
ناشر: ايل شاهسون بغدادی
کد کنگره: 5ح23ش/DSR72
شابك: 3-3-92938-964
رده ديوئی: 955.9817 
تاريخ نشر: 25/03/82 382 صفحه - وزيری (گالينگور) - 40000 ريال - چاپ 1 - 3000 نسخه

چکيده ی کتاب:
"ايل شاهسون بغدای" يكی از ايلات استان مركزی ايران است. اين ايل از دو شعبه ی "لك" و "آرخلو "و بيست و نه طايفه و دويست و بيست تيره و چند صد زيرتيره تشكيل می‌شود. هسته ی اوليه ايل بغدادی را نادر شاه در سال 46-1145 هجری قمری هنگام نبرد با عثمانيان از نواحی مجاور كركوك به خراسان كوچاند. علت معروفيت ايل مزبور به "بغدادی" هم از اين رو بوده است. طایفه‌ها و تيره‌های مختلفی از اين ايل در مناطق مختلف ايران و عراق و تركيه و سوريه پراكنده شده‌اند. بدنه ی اصلی ايل بغدادی پس از انتقال به خراسان با وقوع قتل نادرشاه به نواحی فارس مهاجرت كرد و در اوايل حكومت قاجار در مناطق ساوه، قزوين، همدان و نواحی مجاور استقرار يافت و رشته كوه خرقان طی حكمی رسمی به عنوان محل يورت طوايف آن تعيين شد. ساوه، تفرش، قم، همدان، ملاير، زنجان، قزوين، كرج، شهريار، ورامين، تهران و مناطقی از كردستان و كرمانشاهان از دوران ناصرالدين شاه تا كنون مناطق اسكان و استقرار اين ايل بوده است. پژوهنده در اين تحقيق به منظور دستيابی به حقايقی درباره ی "ريشه‌های تاريخی و وابستگی‌های فرهنگی "ايل شاهسون از اشعار و ضرب‌المثل‌ها به عنوان شواهد و مدارك تاريخی سود جسته و با طبقه‌بندی و تجزيه و تحليل آن‌ها تلاش كرده چهره حيات اجتماعي، اقتصادی و فرهنگی ايل بغدادی را ترسيم نمايد. كتاب در سه بخش سامان يافته است. بخش اول به اشعار، شاعران ايل و داستان‌ها اختصاص دارد . در اين بخش سروده‌هايی در باب "عشق و جواني"، "ازدواج و مسائل مربوط به آن"، "مذهب"، "فاصله طبقاتی"، "ارتباط عشاير با روستاها و شهر"، "نقاط جغرافيايی"، "طوايف و تيره‌ها"، "تاثيرات عوامل طبيعی"، "اصطلاحات نجومی" و "نامگذاری اشخاص "بررسی شده، افزون بر آن، خلاصه داستان‌های "ورقه و گلشاه"، "معصوم و افروز"، "صيدي و پري خانم"، "شاه اسماعيل و گلزار خانم"، "بهرام و گلندام"، "تيليم خان و مهري"، "كرم و اصلي"، "غريب و شاه صنم"، "محمد و پري " و چند شعر پندآموز و عرفاني در اين بخش درج گرديده است .بخش دوم كتاب به ضرب‌المثل‌ها اختصاص دارد .در اين بخش حيات اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي ايل بر اساس ضرب‌المثل‌ها شرح و تبيين شده است .مباحث اصلي اين قسمت شامل "اركان خانواده و روابط دروني و بيروني آن"، "مسائل اقتصادي"، "باورها و مسائل فرهنگي و اجتماعي"، "خوپذيري و تربيت‌پذيري انسان"، "وحدت و همبستگي"، و "وطن" است . بخش سوم به فهرست الفبايي واژگان و كلمات تركيبي اختصاص دارد .در اين بخش معاني و كلمات و تركيبات نيز، نحوه پسوندگيري واژگان نمايش داده شده است .

برداشت از: خانه ی کتاب http://www.isbn.ir
--------------------------------------------------------------------------------------------------------

دکتر ریچارد (Richard Tapper)
استاد بازنشسته گروه انسان شناسی و جامعه شناسی مدرسه مطالعات شرقی و افریقایی دانشگاه لندن-  سوآس (SOAS) و از همکاران موسسه خاورمیانه لندن (London Middle East Institute) و مرکز آسیای مرکزی و قفقازمعاصر ( Center of Contemporary Central Asia and the Caucasus ) در دوران تحصیل انسان شناسی در مقطع کارشناسی در دانشگاه کمبریج تحقیقات خود را درباره ایران و در ایران آغاز کرد. در تابستان سال 1963،‌ ریچارد تپر در پایان سال دوم تحصیل خود به میان شاهسون های آذربایجان رفت. در تابستان بعد و پس از فارغ التحصیلی به سوآس آمد تا پژوهش خود در مقطع دکترا را آغاز کند که شامل کار میدانی فشرده در سالهای 1965-1966 درمیان شاهسون ها می شد. پس از آن دو سال به مطالعه اسنادی و کتابخانه ای درباره شاهسون ها مشغول شد و پایان نامه ای مفصل درباره ابعاد تغییرات اقتصادی و سیاسی ایل شاهسون به نگارش درآورد و به این وسیله موفق به اخذ درجه دکترا در سال 1972 گردید.

آثار دکتر ریچارد (Richard Tapper) درباره ی شاهسون ها:

مرتع و سیاست، اقتصاد: کشمکش و مناسک کوچگران شاهسون در شمال غربی ایران
Tapper, R. 1979. Pasture and Politics, Economics, Conflict and Ritual among Shahsavan Nomads of Northwestern Iran. London: Academic Press.

کوچگران مرزنشین ایران: تاریخی اجتماعی سیاسی از شاهسون ها
Tapper, Richard, 2006, Frontier Nomads of Iran: A Political and Social History of the Shahsevan (Cambridge Middle East Studies) , Cambridge University Press

ایشان در کتاب کوچگران مرزنشین ایران: تاریخی اجتماعی سیاسی از شاهسون ها اشاراتی نیز با ایل شاهسون بغدادی دارند که در ذیل عینا مطالب ذکر شده در این کتاب را آورده ام 

  352                                         Appendix 1
The Baghdadi are narrated to have migrated from Persia during the safavi period and settled near Baghdad, whence they returned to Shiraz during the reign of Nadir Shah. During the reign of Karim Khan Zand they had no fixed abode. They joined Agha Muhammad Khan Kajar, who settled them in their present habitat.8
A more recent researcher tells a slightly different story, based on interviews with the chiefs and documents owned by them: at Nadir Shah’s  orders, 12,000 families of Moghan Shahsevan, led by the brothers Qasem ‘ Ali Khan and Qara Bey, were sent to watch the western marches of Iran (Baghdad?). later, Karim Khan sent them to Shiraz, where they resided in Zand times; after his death they wished to return to Moghan, their original home, but Agha Mohammad Qajar prevented them and settled them between Hamadan, Qazvin and Saveh; under Naser ad-Din Shah they acquired private rights to their pastures. In the same writer’s investigations, however, Inanlu are counted as one of the three branches of the Baghdadi (the others are Lak and Arkhlu), and it may be only this branch that has traditions of Moghan origins.9
Yet more recently, ‘Ataollah Hasani has argued that sections of the Baghdadi came from the Bayat Turks; he has found traces of the Baghdadi in the kerkuk region of Iraq, in Syria and southern Turkey, as well as in Khorasan, where legends a,ong present Baghdadi chiefs state that Nader Afshar removed their ancestors after his expedition to Baghdad. After his death, they moved to Shiraz; then, under Agha Mohammad Qajar, to Saveh. Their leader, ‘ Ali Khan, was one of Karim Khan Zand’s experienced military commanders, who campaigned in the Gulf in the 1750s, then in 1759 was detailed to kill off the settled Afghans in Mazandaran in Karim Khan’s Nouruz massacre. Later, with difficulty he routed the Qajars. In 1762 he was commander of Karim Khan’s western flank at the battle of Urmiyeh, and a year later he accompanied Nazar ‘Ali Khan Zand to capture rebel Zaki Khan. His end came in 1765 when, having been sent to reduce Taqi Khan Dorrani at Kerman, he was shot by a sniper.10 Though he is only named ‘ Ali Khan Shahsevan in the sources, Hasani argues that he was from the Qasemlu branch of the group that later became known as Baghdadi.11 I know of no reference to the Baghdadi by name before the mid-nineteenth century, when they are Mentioned among the Persian forces fighting in Afghanistan; later they became the chief recruiting ground for the Iranian Cossacks.

8  Fortescue (1922:326). According to Minorsky (1934a:268), however, the Baghdadi are said to have come from Shiraz in the time of Shah ‘AbbasI.
9  Ardalan (1972: 133).                                       10  See Perry (1979).
11 Hasani (1990, I: 12-16). Napier, Fortescue, Minorsky, Ardalan and ( in most detail)
Hassani all give lists of the Baghdadi subsections: a few names echo those of ancient Oghuz or Qizilbash groups, but on the whole they give little indication of the origins of the Baghdadi before the move to Baghdad. Despite her name, Shahsevand-Baghdadi includes virtually no information on the Baghdadi Shahsevan in her book (1991), which focuses on the Moghan Shahsevan.

برداشت از: وبلاگ شاهسون بغدادی http://www.shahsevan.blogfa.com 

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

نام كتاب: بررسی ساختار اقتصادی ـ اجتماعی ايل شاهسون
نوشته‌ی: پروانه عزيزی
ناشر: انتشارات قومس 
 
به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، كتاب «بررسي ساختار اقتصادي ـ اجتماعي ايل شاهسون» پژوهشي است كه به ارائه اطلاعاتي درباره شناخت زيستگاه و مسائل انساني ايل شاهسون پرداخته‌است.
مؤلف در اين اثر كوشيده‌است كه شناختي در مورد مسائل فرهنگي، سياسي و اجتماعي ايل شاهسون و مشكلات و مسائل آن‌ها عنوان كند.
زندگي كوچ نشيني در كشور ما سابقه‌اي ديرينه دارد و كوچ‌نشينان پاسدار فرهنگ و سنن كهن هستند و در واقع ريشه در تاريخ دارند.
در بخشي از مقدمه اين اثر آمده‌است: كوچ‌نشيني گونه‌اي از زيست است كه در آن به علت نداشتن ابزار و وسائل پيشرفته، انسان نمي‌تواند محيط پيرامون خود را به نفع خويش دگرگون سازد لذا مجبور است كه خود را با محيط وفق دهد و معاش خود را در تطبيق با اقليم و طبيعت به‌دست آورد و به همين دليل بايد همواره در تلاش باشد و در نهايت كمترين را كسب كند.
اين اثر در 8 فصل با عناويني چون؛ ويژگي‌هاي طبيعي منطقه ايل شاهسون، كوچ و ويژگي‌هاي آن در ايل شاهسون، ‌مسائل انساني ايل شاهسون، اقتصاد و نظام بهره‌برداري ايل شاهسون، عمران و تأثير آن در نظام اجتماعي و اقتصادي ايل شاهسون، مشكلات اقتصادي و اجتماعي ايل شاهسون و راه‌حل‌ها، تهيه و تنظيم شده‌است.
دامداري سنتي، صفويه و قزلباش، حدود و مرزهاي طبيعي و سياسي منطقه، قشر عشاير معمولي، بهداشت و درمان در گذشته و حال، گياهان بومي، تحول در ساختار جمعيتي ايل شاهسون، آئين‌ها و اعتقادات، روابط فني بهره‌برداري از دام و مرتع، مبادله و داد و ستد، مسائل زيست محيطي و زراعت از موضوعات اين اثر هستند. 

كتاب «بررسي ساختار اقتصادي ـ اجتماعي ايل شاهسون» را انتشارات قومس در 367 صفحه، شمارگان 1500 نسخه و بهاي 50000 ريال به بازار نشر عرضه كرده‌است.

برداشت از: خبرگزاری کتاب ايران http://www.ibna.com
--------------------------------------------------------------------------------------------------------

نام کتاب: تاریخ سیاسی اجتماعی شاهسون های مغان
تالیف: پروفسور ریچارد تاپر
با ترجمه: حسن اسدی
ناشر: اختران 

نخست ، قبل از هر چیز باید از کوششهای بی دریغ جناب آقای ریچارد تاپر که همراه نامزدش خانم نانسی از آن سوی آبها (بریتانیا) آمده (اوایل دهه چهل) و در سرزمین عزیزمان مغان با تحمل انواع سختی ها گوشه و کنار مه آلود تاریخ ما را روشن و چنین زیبا جمع بندی نموده اند تشکر و تحسین به عمل آورد. دوم آنکه می بایست از معلم بزرگوار جناب آقای اسدی که با پشت کار وشایستگی ستودنی شان کتابی با این حجم را برای ما رمز گشایی فرمودند قدردانی فراوانی نمود و دست مریزاد گفت. این کار اولین تجربه اقای اسدی در زمینه ترجمه است، اما سلاست و پرمایه گی آن تحسین بر انگیز است. قطع نظر از نگارش نادرست صورت برخی واژه گان ترکی همانند قوروچو یا قوروقچو که « قورچی» و قوللار(غلامان) قولر و یا یئددی بؤ لوک که به شکل یئدی بولوک نوشته شده ودر خلال کتاب مکرر آمده برای خواننده ترک زبان عذاب آور است اما در کل وفاداری بلا تردید آقای اسدی به حفظ اصالت سطورو ترجمه سلیس آن قدرت و وسعت دید ایشان را نمایان می سازد. امید است در آینده شاهد کارهای جذاب دیگری از ایشان باشیم.
« در این کتاب که حاصل پژوهش های میدانی فشرده وتحقیقات مفصل کتابخانه ای است، توامان به رهیافتهای مردم نگاشتی و تاریخی توجه شده است. این کتاب روایتگر تاریخ یکی از اتحادیه های بزرگ ایلی ایران یعنی شاهسونهای آذربایجان است.»  گذشته به حرف و حدیث تبدیل شده ودیگر وجود خارجی ندارد. نیز همه طبقات اجتماعی آن با تمام مصایب و خوشبختی ها یشان در بستر تاریخ مدفون گشته اند. لیکن جهت آگاهی از مناسبات سیاسی- اجتماعی و فرهنگی انسانهای منسوب به آن دوره و متعاقبا برای اطلاع از حوادث ورویدادهای آن مطالعه اش دور از اهمیت نیست . افزون بر این از نقطه نظر بنده وقوف به تاریخ که البته بیشتر، تاریخ طبقه غالب و پیروز است دستکم برای شناخت عوامل انحطاط ادواری و  برای جبران یا شاید پرهیز از تکرار آن برای همه ضروری می نماید. هر چند معتقدم کتابهای تاریخی تا حدودی هیچ کدام تصویر روشنی از « واقعیتهای تاریخ» به دست نمی دهند و بسیاری از آن بیش از نقل قولهایی که اکثرا ماهیتی سیاسی و گاه مصلحتی دارند چیزی نیست و از این رهگذر پاسخ بسیاری از پرسشها در حد حدس و گمان باقی می ماند، اما به هر روی حداقل در این کتاب «اهمیت تاریخ تک تک این اتحادیه ها، به مراتب بیشتر از کلیت تاریخ ایران است. داستان شاهسون ها نمایشی است ازشکوه و افتخارات. اما دارای صحنه های تاریکی نیز هست . این نمایش در پایان همچون [سرنوشت] دیگر اتحادیه ها به تراژدی ختم می شود.»
سراسر کتاب مملو از گزارش های دوره به دوره از چپاول و غارتگری شاهسونها و گاهی قتل و یاغی گریهای بی محابای آنهاست. اسناد «شاهسون ها را افرادی قانون شکن معرفی می کند» اما از آنجاییکه هر چیز را باید در زمان خود ارزیابی نمود ، نباید از نظر دور داشت که « قانون شکنی آنان ناشی از فساد و ستم دستگاه حاکم حریص و بی مبالات بود» مسبب و مقصراصلی بسیاری از این اعمال خشونت آمیز، رفتار وسیاست ضد بشری و خود کامگی طبقات حاکمی بود که فاقد هرگونه وجدان بشری، آگاهی سیاسی و فرهنگی بودند.
کسب مالیاتهای سنگین ، ارتشاء مامورین دولتی، باز گذاشتن دست گماشتگان (ایل بیگ ها) برای انجام هرنوع اعمال نا عادلانه عامل مستقیم توحش و انحطاط و بد آموزی مردم تمام مناطق از جمله اهالی شاهسون بود . هیچ وجدان آگاهی نمیتواند در مطالعه سطر سطر این تاریخ غرق در اندوه نشود. زور گویی، کرامت انسانی را تا جایی تحقیر نموده بود که « اگر کسی تفنگ خود را برمیداشت و در غارتهای شبانه اموال غارتی فراوانی می آورد ، مردم او را آدم مهم و زیرک می نامیدند و به او رئیس می گفتند» درد ناک ترین بخشهای این کتاب صفحاتی است که مستقیما با این نوع جملات روبرو می شوی «هیچ گونه نظم و انضباطی حکمفرما نیست. افراد ثروتمند ، ثروتشان را با انجام خوفنا ک ترین جنایت ها به دست می آورند . تنها افراد بی عرضه و تنبل نمی توانند فقرا و ضعیفان را غارت کنند [!]». در بسیاری فصلهای کتاب این جمله با مطالعه کننده الفت می یابد:«طوایف شاهسون برسر تصاحب مراتع دائما به جنگ و نزاع با یکدیگر بر می خیزند» خاستگاه اینگونه صفات فضای، زورستانی های دستگاه فاسد و منحط اداری آن روزها بود «اعمال قدرت ایل بیگ ها بر افراد ایل حد و مرزی نداشت:ایل بیگ ها مالیات می گرفتند به دلخواه خود مجرمین را جریمه ، زندانی و تنبیه جمعی می کردند و یا به مصادره اموال آنان دست می یازیدند ... هر کدام از دختران رعایا یشان را به دلخواه به ازدواج خود در می آوردند» دربه بار آمدن چنین وضعیت رقت آور، حضور و دخالت برخی کشورهای خارجی نیز محسوس است. دست درازی های سیاسی و نظامی کشورهایی همچون روسیه، انگلیس وعثمانی به آشفتگی و خرابی اوضاع دامن می زده است. موقعیت زنان نیز در آن دوره ها تعریف چندانی ندارد . اگر چه عمده وظایف و کارهای سنگین آلاچیق ها بر عهده زنان بود لیکن آنها در آخر حق بردن سهمی از هیچ ارثی را نداشتند، مخصوصا دختران. انگار زن چیزی غیر از ابزار تولید نبوده است!  ...
کنار شومینه نشسته ام، کتاب در دستانم تمام می شود سکوتِ اتاقم را صدای آبی شعله ها می شکند، ناگهان در یادبود انسانهای برباد رفـتۀ این اثر گم می شوم در خود فرو میروم و به این می اندیشم؛ شاید جایی که من اکنون نشسته ام زمانی راه کاروانهای شتر شاهسونان بوده یا آتشگاه کومه ای که دورش زن و بچه های نگران حلقه می زده اند! این اتاق کوچک من شاید جای سُمضربه های اسبان جنگجویانی بوده که تیغ بر گلوی همدیگر می نهادند و یا تماشاگه زن خسته ای که به ستون آلاچیق تکیه داده و برف ریزان بیرون را خیره گشته است.
پانوشت: تمام جملات داخل گیومه از متن کتاب مذکور است.

برداشت از: مغان ارس http://www.moghanaras.com

همان کتاب --------------------------------------------------------------------------------------------

نام کتاب: تاریخ سیاسی و اجتماعی شاهسون های مغان
نویسنده: ریچارد تاپر
ترجمه: حسن اسدی
ناشر: نشر اختران 
تعداد صفحات: ۴۹۸
ISBN:964-7514-67-0
عنوان اصلی:
Frontier nomads of iran
A political and social history of the shahsevan
by Richard Tapper.Cambridge University Press,1997

مقدمه کتاب:
شاهسون نام تعدادی از گروههای ایلی است که در بخش هایی از شمال غرب ایران به ویژه مغان  و اردبیل نواحی خرقان و خمسه٬ واقع در میان در میان زنجان و تهران به سر می برند.
شواهد موجود بیانگر آن است که اگر نه همه٬ دسته کم تعدادی از این گروهها از مغان به خرقان و خمسه کوچیده اند. شاهسون های شیعی مذهب که به زبان ترکی آذربایجانی سخن می گویند٬ از قدیم الایام زندگی کوچ نشینی داشته اند. با این وجود٬ آنان از قرن حاضر از طریق زراعت نیز امرار معاش می نمایند.

برداشت از: وبلاگ پارس آباد مغان در یک نگاه http://parsabadcity.blogfa.com 


--------------------------------------------------------------------------------------------------------

شاهسون لر

نام کتاب: شاهسون لرنویسنده : زهره وفایی
انتشارات : زینب پاشا
قطع : رقعی
تعداد صفحه : 100
 زبان : تورکی آذربایجانی
تاریخ انتشار : 1385 

این کتاب به عشایر و ایلات شاهسون لر اختصاص دارد. از جمله بخش های کتاب می توان به تاریخ این ایل، وضعیت فعلی، پوشش و بافته ها و همچنین آثارشان در موزه های معروف دنیا اشاره کرد.
برداشت از: سایت یورد  http://yurd.ir
  --------------------------------------------------------------------------------------------------------

این صفحه در دست تکمیل است و به مرور نام کتاب های مرتبط افزوده خواهد شد.
از شما درخواست می شود چنانچه اطلاعاتی درباره ی کتابی در ارتباط با شاهسون دارید، از طریق نظر یا ایمیل اطلاع دهید تا با نام و توضیح شما در این بخش نوشته شود.
با سپاس از همکاری شما
اشتراک در: پست‌ها (Atom)